Tasarm, uzun yllar boyunca sadece ‘grnt’ ile zdeletirildi. Oysa gnmzde tasarm, bir toplumun vizyonunu, markasn ve hatta d politikasn ekillendiren en stratejik alanlardan biri hline geldi. Endstriyel tasarmdan grafik kimlie, mimariden teknoloji rnlerine kadar geni bir yelpazede artk tasarlanmam hibir ey yok. Ve bu tasarm bilinci, retimi sadece oaltma deil, yeniden dnme ve deer katma srecine dntryor.
Serhat Kula/ KME Genel Sanat Ynetmeni
Dnya hzla deiiyor. Dijitallemenin, yapay zek temelli retim modellerinin ve yeni nesil i gcnn etkisiyle retim kavram her zamankinden daha hzl dnyor. Kresel ekonomiler artk sadece sanayi gcyle deil, tasarm zeksyla da rekabet ediyor. rn deil; fikir, estetik deil; strateji, iilik deil; vizyon konuuluyor. Tasarm artk sadece bir meslek deil, bir dnme biimi, bir zm arac ve bir sosyal dnm pratii olarak grlyor. Trkiye tam da bu eiin kenarnda duruyor: Zanaatten gelen becerisiyle, retim kapasitesiyle, yaratc gen kuayla…
Peki ya tasarm? Bu potansiyel doru stratejilerle ynetilirse, sadece ekonomik deil, ayn zamanda kltrel bir dnm de beraberinde getirebilir. Bugnn dnyasnda rekabeti olmann yolu, anlam retebilmekten ve estetikle stratejiyi birletirebilmekten geiyor.
“Son yllarda yer aldmz birok yaratc platformda, atlyelerde, tasarm odakl toplantlarda hep ayn soruyla karlayoruz: ‘retiyoruz, ama kim iin ve nasl?’ Bu soru artk sadece sanatnn deil, sanayicinin, rencinin, hatta yatrmcnn bile zihnini megul ediyor.”
Sistem kurma becerisi
Bugn gelinen noktada, artk tasarm sadece bir kt olarak deil, bir sre olarak tanmlamalyz. Tasarm sreci; problem tanmlamadan zm bulmaya, uygulamadan deerlendirmeye kadar geni bir dnsel eylem alann kapsar. Bu sre sadece rnle snrl kalmaz; hizmet, deneyim, mekn ve hatta strateji tasarm gibi ok katmanl alanlara yaylr. Bu nedenle, tasarm sadece estetikle ilikilendirmek yetersiz kalr. Tasarmn en gl hali, sistem kurma becerisiyle ortaya kar.
Tasarm, uzun yllar boyunca sadece ‘grnt’ ile zdeletirildi. Oysa gnmzde tasarm, bir toplumun vizyonunu, markasn ve hatta d politikasn ekillendiren en stratejik alanlardan biri hline geldi. Endstriyel tasarmdan grafik kimlie, mimariden teknoloji rnlerine kadar geni bir yelpazede artk “tasarlanmam” hibir ey yok. Ve bu tasarm bilinci, retimi sadece oaltma deil, yeniden dnme ve deer katma srecine dntryor.
Trkiye, retim kabiliyetiyle blgede esiz bir konuma sahip. Tekstil, mobilya, seramik, beyaz eya ve son dnemde de savunma sanayi gibi alanlarda ciddi bir hacim var. Ancak ayn lde gl bir ‘tasarm ekosistemi’ kurmakta geciktiimiz de bir gerek. Tasarmclar hl yeterince tevik grmyor, patent ve fikir haklar konusunda krlganlklar devam ediyor. Hukuksal dzenlemeler ancak emsal davalar zerinden iyiletirilmeye gidilebiliyor. Tasarmc sektrde hak ettii konumu bulamaynca, zgn retim abasndan uzaklayor. Bu durum da blgesel, kimlik sahibi imza ilerin retilmesini engelliyor.
levin tasarm
yi haber u ki yeni kuak bu tabloyu dntryor. niversitelerde yetien gen tasarmclar, dijital dnyayla entegre, kresel trendleri okuyan ve yerel dokuyu evrensel dile evirebilen bir kua temsil ediyor. Sadece form deil, ilev de tasarlanyor artk. Sadece rn deil, deneyim retiliyor. stanbul’un yaratc ofislerinden Anadolu’daki kk atlyelere kadar bu dnmn izleri grnr hlde. Bu giriimlerin sektre uygulad bask dnm getirecek elbette. Fakat gzden karmamamz gereken en nemli husus; “zel retim”. Global saha, ak kaynak imkanlar, yapay zeka ve grsel ierik platformlar her eyi ayniletirerek retmeyi de desteklemi oluyor. lham almak iin kullanlan kaynaklar, tpklaan bir tasarm fikrini de beraberinde getiriyor. Beslenilmesi gereken kaynaklara eriim ise hala ok kstl. zellikle gzel sanatlar fakltelerinde rencilerin teknik eitime yakn bir kaynak edinim ve aratrma metodlar hakknda perspektif kazandrlmas gerekmekte.
Trkiye; tasarm ve retim gndemini ileri tayacaksa eye ihtiya var: lki, eitim. Tasarm odakl dnme, erken yata eitim sistemine entegre edilmeli. kincisi, ekosistem. Tasarmc ile retici, yatrmc ile fikir sahibi arasnda organik balar kurulmal. ncs ise vitrin. Trkiye’nin tasarm, kresel vitrine tanmal; uluslararas fuarlarda, bienallerde, dijital platformlarda grnrlk artrlmal.
Trkiye’nin kltrel eitlilii ve tarihsel derinlii, tasarmda zgnl besleyen gl kaynaklardr. Ancak bu kaynaklarn ada tasarm diliyle bulumas iin; eitim kurumlarnn, yerel ynetimlerin ve zel sektrn i birlii iinde almas gerekir. Bir ehrin sokak mobilyasndan, bir bankann kurumsal kimliine kadar tasarm, ortak bir bilin ve sorumlulukla ele alnmaldr.
Vizyon, irade ve i birlii
“Eer bugn tasarm bir kalknma arac olarak grmekte samimiysek, elimizi tan altna koymalyz. Bizler, sanayinin tasarmla kurduu ilikiyi dntrme gcne sahibiz. Bu, sadece estetik deil, etik bir sorumluluk da tayor.” Bu topran tasarmn, bu insann ihtiyac olan yaam alan ve ergonomiyi ortaya koymak gibi.
Yarn ne giyeceimizden, neyi nasl kullanacamza kadar her ey tasarlanyorsa; neden bu tasarmlarn merkezinde reten ve gelecei planlayan bir Trkiye olmasn?
Sonu olarak, Trkiye’nin tasarm ve retim ekseninde daha gl bir konuma gelmesi iin btnsel bir yaklama ihtiyac vardr. Bu yaklam; eitimi, giriimcilii, yerel potansiyelin uluslararas pazarlarda deerlendirilmesini ve estetik anlaynn stratejik bir araca dntrlmesini kapsamaldr. Kurumlar, ehirler, niversiteler ve bireyler; her biri bu dnmde rol alabilir. Kltrel mirasmzla gelecei kucaklayan bir tasarm dili oluturmak, Trkiye’yi sadece reten deil, tasarlayan ve yn veren bir aktre dntrebilir. Bu dnm iin gerekli olan sadece kaynak deil; ayn zamanda vizyon, irade ve i birliidir. Trkiye bu potansiyele sahip. imdi bu potansiyeli hayata geirme zaman.